Rahim iç tabakasını döşeyen rahim içi zarının (endometrium) rahim dışında görülmesine endometriozis denir.Buna ait dokular genellikle kadın üreme organlarının etrafında yani rahim ve yumurtalıkların üzerinde görülür fakat barsak, mesane hatta diyafragma ve akciğerde bile saptanabilir.
Endometriozis bir kanser değildir, bununla beraber adet sancısına, kasık ağrısına, kısırlığa yol açabilen bir durumdur. Şikayetler kimi hastada çok hafifken kimi hastada günlük hayatını engelleyebilecek kadar ağır olabilir.
Rahim iç tabakası olan endometrium kadınlık hormonlarına hassas olduğu için endometriozis odakları da kadınlık hormonlarına hassastırlar ve menopoz ve gebelik gibi kadınlık hormonlarının değişim gösterdiği dönemlerden etkilenebilirler.
İçindekiler
Yumurtalıklarda Görülen Endometriozis (endometrioma)
Yumurtalıklarda görülen odaklarına endometrioma veya diğer adıyla çikolata kistleri adı verilir. Çikolata kistlerinin oluşum nedeni, yumurtalıklarda yerleşen endometriozis odaklarının çeşitli dönemlerde kanaması ve bunun sonucunda oluşan kan birikimleridir.
Endometriozis vakalarının hemen hemen üçte birinde yumurtalıklar tutulur ve endometriomalar görülür.
Endometriomalar iyi huylu tümörler olmalarına rağmen sıklıkla barsak, mesane, rahim gibi komşu organlara yapışıklık gösterirler ve bununla ilgili şikayetlere yol açabilirler. Bu yapışıklık durumları endometriomaların cerrahi olarak tedavilerini zor kulan nedenlerden birisidir.
Kimlerde Görülür?
Yaşa ve kullanılan tanı yötemlerine bağlı olarak değişmekle beraber üreme çapındaki kadınların %10’unda endometriozise saptanabilmektedir.
Bu durumun gerçek sıklığını saptamak çok kolay değildir çünkü bazı kadınların hemen hemen hiç şikayeti yoktur, bu duruma bağlı şikayetleri olan kadınların ise bu şikayetleri diğer hastalıklar ile karıştırılabilmektedir.
Bazı gruplarda endometriozise daha sık olarak rastlanmaktadır: infertil kadınlarda endometriozis neredeyse %50 oranında görülür aynı şekilde kasık ağrısı ve ağrılı adet gören kadınlarda da sık olarak görülmektedir.
Nasıl Oluşur?
Bu durumun oluşumunda üzerinde en çok durulan hipotez, kadınlardaki normal adet kanaması sırasında bu kanamanın tüpler vasıtası ile hastaların karnına doğru geri akım göstermesi ve rahim iç tabakasını oluşturan bezlerin karın içi organlara bu şekilde ulaşıp tutunmasıdır. Buna geriye doğru adet akımı mekanizması denir.
Rahim içi tabakasını(endometrium) oluşturan bezler bir kere karın içi organların yüzeyine yerleştiklerinde her adet döneminde kanamaya ve yangıya yol açarak endometriozise has olan kasık ağrısı, adet sancısı ve cinsel ilişki sırasında ağrı gibi şikayetlere yol açmaktadırlar.
Laboratuvar Bulguları
Bu durumun tanısında kendisine özgü bir laboratuvar testi yoktur. Bu duruma sahip olan hastalarda özellikle de çikolata kisti olanlarda sıklıkla yapılan bir test CA-125 testidir ve çoğu zaman yüksek çıkar.
Endometriomalarda bakılan CA-125 testinin yüksek çıkması kanser olduğunuz anlamına gelmez!
Çoğu zaman hastaların yüksek CA-125 testi için strese girdikleri görülür, bu durumda yapılması gereken hekiminiz ile bu durumun önemini konuşmaktır. Eğer mevcut olan yumurtalık kistinde kanser belirtisi olan düzensiz alanlar veya kanlanma gösteren kısımlar yok ise telaşlanmaya gerek yoktur.
Cerrahi Ne Zaman Yapılmalı?
Endometriozisi olan her hastanın ameliyat edilmesine gerek yoktur!
Ameliyat gerektiren durumlar; tıbbi tedaviye yanıt vermeyen ağrı varlığı, günlük fonksiyonların kısıtlanması, bağlı olan barsak veya idrar yoku tıkanıklıkları gibi cerrahi olarak düzeltilmesi gereken durumlardır.
Bu hastalığın cerrahisi deneyimli bir cerrah tarafından çoğu zaman kapalı cerrahi ile (laparoskopik veya robotik) gerçekleştirilebilir.
Kansere Yol Açar mı?
Yapılan bazı araştırmalarda bazı yumurtalık kanseri(over kanseri) çeşitleri ile ilişkili olabileceği gösterilmiştir. Bununla beraber kanser öncüsü(premalign) bir durum olarak kabul edilmez ve taranması önerilmez.
Aynı şekilde endometriomaların önlem olarak çıkartılmasının da kansere gidişi engellediğine dair bir kanıt gösterilememiştir.